W prawie karnym zarówno świadek jak i pokrzywdzony otoczeni są specjalną ochroną. Określa to ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka.

Ustawa określa zasady, warunki i zakres stosowania środków ochrony i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka oraz osób im najbliższych, jeżeli w związku z toczącym się albo zakończonym postępowaniem karnym albo postępowaniem karnym skarbowym istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia tych osób.

Środki pomocy i ochrony mogą być uruchamiane nie tylko podczas prowadzonego postępowania karnego, ale także po jego zakończeniu oraz przed formalnym jego wszczęciem, co oznacza, że również w toku czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz sprawdzających.

Warto na wstępie podkreślić, że przy ocenie stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego, świadka lub osób im najbliższych bierze się pod uwagę ich właściwości i warunki osobiste, związek ze sprawcą, rodzaj, sposób i okoliczności popełnienia czynu oraz motywację sprawcy. Oznacza to, że nie w każdej sprawie do pokrzywdzonego czy świadka stosuje się specjalne sposoby ochrony.

• ochrona na czas czynności procesowej
  Ochrona na czas czynności procesowej może polegać na obecności funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej w trakcie czynności procesowej z jej udziałem, w drodze do miejsca przeprowadzenia tej czynności lub w drodze powrotnej.
• ochrona osobista
  Ochrona osobista może zostać udzielona w przypadku wysokiego stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby chronionej w związku z postępowaniem karnym lub karnym skarbowym, jeżeli zachodzi konieczność długotrwałej ochrony, w sprawach, których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego. Stosuje się ją również w sprawach o przestępstwa określone w art. 197 § 1 i 2 (zgwałcenie oraz wymuszenie czynności seksualnej) oraz art. 207 (znęcanie się) Kodeksu karnego. W szczególnie uzasadnionych przypadkach ochrona osobista może zostać przydzielona także w innych sprawach.
  Ochrona osobista może polegać na:
  
  • stałej obecności funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej;
  • czasowej obecności funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej;
  • czasowej obserwacji osoby chronionej i otoczenia, w którym przebywa;
  • wskazaniu osobie chronionej bezpiecznych miejsc przebywania oraz czasu i bezpiecznego sposobu przemieszczania się;
  • określeniu zakresu, warunków i sposobu kontaktowania się osoby chronionej z innymi osobami.
• pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu
  Pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu może zostać udzielona w przypadku wysokiego stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby chronionej jeżeli zachodzi konieczność długotrwałej ochrony, a inne środki (ochrona na czas czynności procesowej lub ochrona osobista) mogą być niewystarczające.
  Pomoc ta polega na podejmowaniu czynności organizacyjnych umożliwiających osobie chronionej pobyt w innym miejscu niż dotychczasowe poprzez:
  
  • udostępnienie tymczasowego lokalu mieszkalnego, zapewniającego zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych;
  • pomoc w wynajęciu mieszkania;
  • pomoc w przeprowadzce lub zagospodarowaniu;
  • pomoc w załatwieniu ważnych spraw życiowych związanych ze zmianą miejsca pobytu.
• pomoc psychologiczna
  W przypadku zagrożenia dla zdrowia psychicznego pokrzywdzonego, świadka lub osób im najbliższych organ może poinformować pokrzywdzonego lub świadka o możliwości uzyskania pomocy psychologicznej. Pomoc ta świadczona jest przez podmioty, które otrzymały na ten cel dotację z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej lub inne podmioty świadczące pomoc psychologiczną.
• pomoc finansowa
  Osobie, której udzielono pomocy w zakresie zmiany miejsca pobytu, która nie posiada źródeł utrzymania ani nie może podjąć pracy z powodu zagrożenia dla życia lub zdrowia, można udzielić pomocy finansowej przeznaczonej na:
  • zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych;
  • pokrycie całości lub części kosztów tymczasowego udostępnienia lokalu mieszkalnego lub wynajęcia mieszkania;
  • pokrycie kosztów uzyskania świadczeń opieki zdrowotnej.

W celu wzmocnienia ochrony pokrzywdzonych i świadków, wprowadzono w art. 18 powyższej ustawy zakaz dowodowy, który zabrania przeprowadzania czynności dowodowej zmierzającej do ujawnienia okoliczności udzielenia i wykonywania środków ochrony i pomocy.

Środków ochrony i pomocy udziela komendant wojewódzki (stołeczny) Policji, w którego okręgu mają miejsce pobytu osoby, wobec których ma być stosowany środek ochrony lub pomocy.

[stan prawny: sierpień 2020 r.]